مبانی اسلامی و آرمان‌های کُردی
اسحاق ساغلام
اسحاق ساغلام در سال ۱۹۶۶ میلادی در شهر کردنشین باتمان ترکیه به دنیا آمد. اگر چه اغلب استان‌های کردنشین ترکیه و زندگی اجتماعی کردها در این کشور، با سبک زندگی اسلامی و تفکرات و باورهای دینی و اسلامی عجین شده، اما در این میان باتمان همواره شهری است که نسبت به دیگر شهرهای مناطق کردنشین ترکیه علاوه بر رواج تفکرات قومی کُردی، مرکز اسلام‌گرایان نیز می‌باشد. اسحاق ساغلام در دانشگاه دجله‌ی دیاربکر، در رشته‌ی حقوق فارغ‌التحصیل شده و از سال ۱۹۹۲ میلادی به عنوان وکیل مدافع فعالیت کرده و همزمان با آن، با گروه‌های سیاسی اسلامی همکاری کرده است. وی در سال ۲۰۱۸ به عنوان رهبر حزب مطالبه‌ی‌آزاد (حُر دعوا پارتیسی) انتخاب شد. حزب مطالبه‌ی‌آزاد در حال حاضر مهمترین تشکیلات سیاسی اسلامی کردهای ترکیه است که با پ.ک.ک اختلافات عمیقی دارد و در برخی حوزه‌ها به حزب عدالت و توسعه نزدیک است. اسحاق ساغلام معتقد است هیچ‌یک از مبانی علمی و فقهی اسلامی جایی برای تکفیر و ایجاد گروه‌های خشن و افراطی ندارد. این گروه‌ها ریشه در خارج دارند. حتی نمی‌توان آنان را با متون و دیدگاه‌های سلفی ارتباط داد. کسی که اهل تکفیر است و به راحتی کمر به قتل مسلمانان و دیگر انسان‌ها می‌بندد، ارتباطی با دین اسلام و مبانی فقهی ما ندارد و به هیچ وجه نمی‌توان اقدامات تکفیری‌ها را توجیه کرد. فصلنامه مطالعات سیاست خارجی تهران با این فعال سیاسی در زمینه تحولات کُردی گفت‌وگو نموده که توجه مخاطبان را بدان جلب می‌نماید
کلمات کلیدی: ترکیه، حزب مطالبه آزاد، مسأله کرد، حزب عدالت و توسعه، پ ک ک، امت اسلام
فصلنامه تهران: لطفاً در آغاز این گفت‌وگو، در مورد اهداف سیاسی حزب مطالبه‌ی آزاد صحبت کنید.
اسحاق ساغلام: حزب ما بر اساس تفکر اسلامی شکل گرفته و در این جغرافیا و در این جامعه، برای حل مشکلات موجود و برای تقویت گفتمان دینی و برادری، هر آن چه که در توان داشته باشیم انجام می‌دهیم. ما بر اساس آموزه‌ها و تفکرات اسلام، تمام مسلمانان را برادران و خواهران خود قلمداد می‌نمائیم و جبهه‌ی مقابل و ضد ما نیز، جبهه‌ی کُفر است که بر اساس سیاست‌های استکباری آمریکا شکل گرفته است. بر همین مبنا، ایجاد وحدت بین همه‌ی مسلمین جهان را یک هدف و آرمان مهم دانسته و معتقدیم که باید گفتمان وحدت و برادری را تقویت کرد.
.
فصلنامه تهران: حزب شما یک حزب اسلامی اهل سنت است. همچنان که می‌دانیم کردهای ترکیه غالباً اهل سنت و شافعی مذهب هستند (به استثنای جمعیت اندکی از کردهای زازای علوی). در عین حال تُرک‌های ترکیه نیز غالباً اهل سنت و حنفی مذهب هستند. یعنی علاوه بر تفاوت قومی ترکی و کُردی، تفاوت مذهبی بین دو شاخه‌ی اهل سنت نیز در جریان است. بین منش و رویکرد سیاسی این دو شاخه از مذاهب اهل سنت در ترکیه چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی وجود دارد؟
اسحاق ساغلام: ما مسلمان اهل سنت و جماعت هستیم. اما در عین حال نگرش اسلامی خود را به مسأله‌ی اهل سنت و شافعی و حنفی محدود نکرده‌ایم و بر این باوریم که تمام مسلمانان هم‌کیش و هم‌قبله‌ی ما برادران ما هستند. این مسائل در حزب ما و در نگرش سیاسی ما مورد توجه نیست. غالب دوستان و مسؤولان در حزب ما اهل سنت شافعی مذهب هستند. خود من و خانواده به فقه حنفی اعتقاد داریم اما شاید بسیاری از دوستان من هم به این مسأله توجه نکرده باشند. ما نه تنها بین این دو شاخه از مذهب اهل‌سنت، بلکه بین دیگر مذاهب اسلامی نیز مرزبندی نمی‌کنیم و معتقدیم که مفهوم و گفتمان برادری اسلامی بسیار گسترده‌تر و قدرتمندتر از این است که به خاطر تفاوت‌های فقهی و مذهبی بین ما مسلمانان دیوار و فاصله ایجاد شود. متأسفانه برخی از اختلافات و برجسته شدن مواردی از اختلاف نظر، یک سنت سیاسی کهن است که به دوران عباسیان تعلق دارد. این مسائل در آن زمان برجسته شد. ما معتقدیم که دوران این تفاوت‌ها و اختلافات گذشته است و نباید در بین پیروان مذاهب تنش و اختلاف وجود داشته باشد. تمام مذاهب اسلامی باید در خدمت بهبود وضعیت آحاد جامعه، زندگی بهتر، آرام‌تر و مطلوب‌تری باشند.
فصلنامه تهران: مسأله‌ی قومیت و مطالبات کُردی در نگرش سیاسی شما به عنوان یک حزب اسلامی چه جایگاهی دارد؟
اسحاق ساغلام: ما به عنوان یک حزب اسلامی بر این باوریم که خداوند متعال در بسیاری از آموزه‌ها و به عنوان مثال در سیزدهمین آیه‌ی سوره‌ی مبارکه حجرات این مسأله را به روشنی بیان فرموده و نشان داده که هدف از خلق و آفرینش چندین قوم و گروه، آن است که آنها همدیگر را بشناسند و از یکدیگر حمایت و پشتیبانی کنند. به عنوان یک مسلمان معتقدیم با توجه به محتوا و تفسیر این آیه، از آنجایی که ما انسان‌ها در انتخاب پدر و مادر و انتخاب قوم خود، صاحب اختیار نبوده‌ایم، نباید برای موضوعی که در آن اختیار نداشته‌ایم، تحت تبعیض و نابرابری قرار گیریم.
خداوند متعال در این منطقه کُردها را نیز مانند یک قوم خلق کرده و همچنان که اقوام دیگری همچون فارس، اعراب و ترکها از حقوق و امکاناتی برخوردارند و حق حیات دارند، کُردها نیز باید به همان شیوه از حق حیات و امکانات همسان و برابر با اقوام دیگر برخوردار باشند و از لحاظ سیاسی و فرهنگی نیز همسان باشند.
ما در اهداف و مرامنامه‌ی حزب خود به شکل شفاف این موضوع را مطرح کرده‌ایم و از منظر انسانی و اسلامی، کردها نیز به عنوان یکی از اقوام این منطقه باید با اقوام دیگر حقوق همسان داشته باشند و هیچ بهانه‌ای نمی‌تواند محرومیت کُردها از حقوق مشروع‌شان را توجیه کند.
بنده به عنوان یک شهروند عادی، یک کُرد هستم. پدر و مادر و اجداد من کُرد بوده‌اند. تا پیش از رفتن به مدرسه، زبانی غیر از زبان کُردی بلد نبودم و معتقدم که زبان و ادبیات و فرهنگ و حقوق سیاسی و اجتماعی کردها باید مورد توجه قرار گیرد. اما لازم می‌دانم به این نکته‌ی مهم نیز اشاره کنم که حزب ما خود را به مسائل و مطالبات قومی و کُردی محدود نکرده و نمی‌کند. حزب ما یعنی حزب مطالبه‌ی آزاد، نه یک حزب صرفاً کُردی یا صرفاً اسلامی اهل سنت، بلکه یک حزب اسلامی است که اهداف و خواسته‌های آن فراتر از مسأله‌ی قومی و مذهبی است.
فصلنامه تهران: بر اساس نص صریح قانون اساسی ترکیه، در فصل تعریف شهروندی در ماده‌ی ۶۶ چنین آمده است: هر کسی که با دولت ترک، پیوند شهروندی دارد، ترک است. نگرش حزب شما به این ماده از قانون اساسی ترکیه چیست؟
اسحاق ساغلام: این غلط است. این یکی از معضلات جدی قانون اساسی ترکیه است و ما نیز در بیان اهداف و اساسنامه‌ی حزب به این موضوع اشاره کرده‌ایم. در زمان تأسیس جمهوری ترکیه دو اشتباه و خطای بسیار جدی رخ داد؛ نخست این که در یک سرزمین اسلامی که اکثریت قریب به اتفاق مردم آن مسلمان بوده و در یک خلافت می‌زیستند، در تعریف هویت مردم و کشور، باورهای دینی و اسلامی نادیده گرفته شده است. خطای دوم این بود که در سرزمین ترکیه به عنوان بخشی باقیمانده از امپراطوری عثمانی، با آن که ترکها و کردها دو قوم اصلی تشکیل‌دهنده‌ی جمهوری بودند، اما متأسفانه نظام جمهوری صرفاً بر اساس تفکر سیاسی و فکری تک‌قومی تأسیس شد و کردها را نایده گرفتند و ایجاد دولت ملیِ ترک محور، موجب نادیده‌گرفتن کُردها شد. کُردها را در این سرزمین به عنوان بخشی از اجزای تشکیل‌دهنده‌ی جامعه و کشور ترکیه نادیده گرفتند. بنابراین نادیده گرفتن قوم کُرد و تقویت باور دولت ملی بر اساس هویت ترک، از مهمترین خطاهای تاریخ جمهوری بوده و ما نیز به عنوان حزب مطالبه آزاد همواره خواهان اصلاح این خطا بوده و هستیم.
فصلنامه تهران: بدیع الزمان نورسی (شیخ سعید الکُردی النورسی) از عالمان دینی کُرد ترکیه است که در دو سده‌ی اخیر بر بسیاری از گروه‌های سیاسی و دینی ترکیه تأثیر گذاشته است. حزب شما از لحاظ تفکر دینی و سیاسی تا چه اندازه به اندیشه‌های مرحوم نورسی نزدیک است؟
اسحاق ساغلام: حزب ما برای تمام دانشمندان و عالمان تاریخ اسلام احترام قائل است. استاد سعید نورسی از دانشمندان بزرگی است که از جغرافیای ما برخاسته و نیمی از عمر خود را در شرایط دشوار و مبارزه سپری کرده است. یکی از جوانب و ابعاد مهم زندگی و شخصیت استاد سعید نورسی این است که او دانشمندی از ما و از جغرافیای ما بوده و شرایط دشواری را سپری کرده است.
می‌دانید که در حال حاضر دهها گروه دینی، فکری و سیاسی وجود دارد که پیرو استاد نورسی در ترکیه هستند. هر چند این گروه‌ها تفاوتهائی با هم دارند اما مجموعا همه‌ی آنها را نورچی می‌نامند. اگر چه ممکن است مردم حزب ما را به عنوان یک گروه نورچی تعریف نکنند اما همه‌ی ما به عنوان مسؤولان حزب مطالبه آزاد، رساله‌ی استاد نورسی را خوانده و خود را از طلاب او می‌دانیم.
فصلنامه تهران: رهبر پیشین حزب مطالبه آزاد به همراه هیأتی از مسؤولان حزبی با جناب خالد مشعل، رئیس سابق دفتر سیاسی حماس، دیدار و مواضعی در خصوص اخوان السمیلمن مصر اتخاذ نمود. در حال حاضر روابط شما با اخوان المسلمین در چه سطحی است؟
اسحاق ساغلام: ما آنها را برادران خود می‌دانیم و معتقدیم که اندیشه‌های استاد حسن البنا، عبدالقادر جزراوی، سید قطب و دیگر برادران ارزشمند بوده و این جنبش را در جهان مطرح کرده‌اند و همواره برای ما منبع الهام بوده‌اند و کتب آن بزرگان از آثاری است که مطالعه کرده‌ایم و آنها را به خود نزدیک می‌دانیم. اما به شکلی که بین ما، حماس یا اخوان المسلمین کشورهای دیگر ارتباط سازمانی وجود داشته باشد، چنین نیست. روابط و دیدارهای ما نیز همچنان ادامه دارد. به ترکیه می‌آیند، ارتباط داریم و دیدار می‌کنیم.
فصلنامه تهران: در حال حاضر دو حزب عدالت و توسعه و دمکراتیک خلق‌ها در کردستان ترکیه به عنوان دو حزب مقتدر و مهم کرسی‌های پارلمان و شهرداری‌ها را بین خود تقسیم کرده‌اند و هر دو حزب هم در مورد مسائل قومی و مطالبات کُردها مسائلی را مطرح می‌کنند. آیا حزب شما اساساً به دنبال ورود به پارلمان و شهرداری‌های منطقه است یا خیر؟ آیا ممکن است در آن صورت شما نیز همچون آن دو حزب در مورد مسائل و مطالبات کُردی بیشتر تبلیغ کنید و این مسأله به یکی از اهداف ثابت حزب شما تبدیل شود؟
اسحاق ساغلام: مهمترین منبع فکری و مکتب سیاسی ما به عنوان حزب هوداپار (حزب مطالبه آزاد) مکتب اسلام است. اما چنین چیزی به معنی غافل شدن از مشکلات و معضلات موجود نیست.
ما بیشتر از دو حزب عدالت و توسعه و دمکراتیک خلق‌ها در مورد ضرورت توجه به مطالبات کُردی صحبت کرده و موضع گرفته‌ایم. اصرار ما بر ضرورت توجه به مطالبات کُردی به خاطر کُرد بودن ما نیست بلکه دقیقاً به خاطر تفکر اسلامی ما است. یعنی در تفکر سیاسی حزب ما توجه به مبانی دینی و اسلامی این وظیفه و تعهد را برایمان به وجود می‌آورد که بخواهیم به مطالبات کردها توجه شود. اسلام به ما امر می‌کند که با هر نوع ظلم و نابرابری مقابله کنیم. ما یک حزب سراسری هستیم. هم به مسائل ملی توجه می‌کنیم و هم به مسائل و معضلات منطقه‌ای و محلی. از این نظر تفکر سیاسی و دینی ما در میان جریان‌های سیــاسی ترکیه بدیع است و انشاالله با مردم ارتباطات گسترده‌تری برقرار می‌کنیم و اهداف حزب‌مان را با آنها بیشتر در میان می‌گذاریم و به سوی اقتدار حرکت خواهیم کرد.
فصلنامه تهران: در سال‌های اخیر در مراسم سالگرد میلاد پیامبر بزرگوار اسلام (ص) حزب شما و گروه‌های اسلامی همراه و هم‌فکر شما در شهر بزرگ دیاربکر توانسته‌اید اجتماعات بزرگ مردمی نزدیک به یک میلیون نفر گرد هم بیاورید. چرا حزب و طیف اسلامی متنفذی که می‌تواند یک میلیون کُرد را گرد هم بیاورد در مجلس ترکیه یک کرسی از ششصد کرسی موجود را در اخیتار ندارد و در کردستان هم یک شهرداری کوچک را در اختیار نگرفته است؟
اسحاق ساغلام: موقعیت اجتماعی احزاب در شهرها و در میان مردم الزاماً با میزان قدرت آنها در پارلمان و انتخابات برابر نیست. متأسفانه شرایط برای رقابت حزبی و انتخاباتی در ترکیه به گونه‌ای است که در هر دو بُعد مادی و معنوی نیاز به امکانات و قدرت بسیاری وجود دارد. دو مسأله‌ی مهم وجود دارد که لازم می‌دانم به آنها اشاره کنم. اول این که دو قطبی عجیبی در حال حاضر در ترکیه به وجود آمده که تمام مسائل سیاسی و انتخاباتی را تحت تأثیر قرارداده است. دوم این که در شرایط فعلی مردم بیشتر به دنبال مسائل اقتصادی و حل مشکلات معیشتی و رفاهی هستند تا منش فکری و اجتماعی. ما به دنبال آن هستیم که یک جامعه بر اساس تفکر اسلامی دوران صدر اسلام و ارزش‌های اسلام تأسیس شود و شاید در حال حاضر، تبلیغ برای آن مبانی و منش فکری در مقایسه با راهکارهای اقتصادی احزاب کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. اما با این حال ما به تلاش خود ادامه می‌دهیم و تردیدی نداریم که روزی خواهد رسید که حرف‌های ما نیز شنیده شود و هواداران بیشتری پیدا کنیم.
فصلنامه تهران: بر اساس قوانین ترکیه تنها احزابی می‌توانند در صحنه‌ی انتخابات لیست حزبی ارائه دهند که حداقل در نصف به علاوه یک استان از کل استان‌های ترکیه (یعنی دست کم در ۴۱ استان) دفتر حزبی و شاخه‌ی حزبی داشته باشند در این ۴۱ استان نیز علاوه بر مرکزاستان حداقل در یک شهرستان دیگر نیز باید دفتر و ساختمان مرکزی داشته باشند. آیا تأمین چنین هزینه‌هایی برای شما دشوار است؟
اسحاق ساغلام: بله، بسیار دشوار است و یکی از مسائلی که موجب می‌شود نتوانیم در انتخابات به راحتی لیست ارائه دهیم و رقابت کنیم همین مسأله است. ما از لحاظ ظرفیت منابع انسانی و کادرهای سیاسی مشکلی نداریم و می‌توانیم در سراسر ترکیه کار و فعالیت کنیم. اما متأسفانه فعالیت سیاسی حزبی در ترکیه یک روند بسیار هزینه‌بردار است و نیاز به منابع مالی قدرتمند دارد. ما علاوه بر اعانات و کمک‌هایی که از اعضای خود دریافت می‌کنیم، منبع مالی دیگری در اختیار نداریم و به همین خاطر در حال حاضر در ۴۱ استان دارای دفتر هستیم و در ۴۰ استان باقیمانده فقط نماینده داریم و نتوانسته‌ایم دفتر نمایندگی افتتاح کنیم. در حال حاضر علاوه بر استان‌های منطقه‌ی کردستان در غرب ترکیه و در استانبول، ازمیر، بورسا، کوجاعلی و چندین استان دیگر طرفداران بسیار داریم و فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده‌ایم.
فصلنامه تهران: حزب شما چه دیدگاهی در مورد اندیشه‌های رادیکالی تکفیری دارد؟
اسحاق ساغلام: معتقدیم که اسلام و هیچ‌یک از مبانی علمی و فقهی ما جایی برای تکفیر و ایجاد گروه‌های خشن و افراطی ندارد و این گروه‌ها ریشه در خارج دارند. حتی نمی‌توان آنان را با متون و دیدگاه‌های سلفی ارتباط داد. کسی که اهل تکفیر است و به راحتی کمر به قتل مسلمانان و دیگر انسان‌ها می‌بندد، ارتباطی با دین اسلام و مبانی فقهی ما ندارد و به هیچ وجه نمی‌توان اقدامات تکفیری‌ها را توجیه کرد.
فصلنامه تهران: یکی از گروه‌های سیاسی اثرگذار در ترکیه و به ویژه در کردستان ترکیه، پ.ک.ک و نهادهای اقماری آن است. در سال‌های اخیر بین پ.ک.ک و حزب شما درگیریهایی روی داد. مثلا در باتمان چند نفر از دو سو کشته شدند. در دانشگاه دجله دیاربکر، صدها نفر از دانشجویان هوادار پ.ک.ک و دانشجویان اسلامگرای هوادار حزب شما با هم درگیر شدند و کار به جایی کشید که برای آرام کردن فضای محوطه‌ی دانشگاه دجله، هلیکوپتر نظامی به کار گرفته شد. اصلی‌ترین دلایل اختلافات حزب شما و پ.ک.ک چیست؟
اسحاق ساغلام: حزب ما با کسی مشکلی ندارد. این پ.ک.ک است که با ما و با همه مشکل دارد. ما یک حزب اسلامی هستیم و بر اساس قرآن و سنت و جماعت فعالیت می‌کنیم. هدف ما این است که سنت و سبک زندگی صدر اسلام احیا شود و جامعه بر اساس باورهای اسلامی ساخته شود و بر این اساس در تمام این مناطق باورهای دینی خود را به زبان مردم بیان و تبلیغ می‌کنیم. اما پ.ک.ک یک جریان فکری مارکسیستی و سویالیستی است که عادت دارد مانند دیگر جریان‌های چپ قدیمی ترکیه باورهای خود را به زور سلاح و تهدید به مردم بقبولاند و اصلی‌ترین دلیل اختلافات ما نیز همین نکته است. آنان صرفاً به دنبال تهدید و ارعاب هستند. حرف ما این است که این یک جامعه‌ی اسلامی است و تفکر اسلامی در میان مردم ما ریشه دارد. اما آنها می‌خواهند اندیشه‌ی وارداتی مارکسیستی را به زور به مردم بقبولانند. آنها از سال‌های قبل از ۱۹۸۰ میلادی، اول با فئودال‌های مناطق کردنشین و با سران عشایر درگیر شدند و بعد سراغ ما آمدند. در ادبیات سازمانی آنها هر تفکری غیر از تفکر اوجالان و پ.ک.ک، با اتهام ارتجاع و عقب‌ماندگی توصیف می‌شود. بر همین مبنا ما را نیز بارها تهدید کردند که یا باید تفکر پ.ک.ک را بپذیرید و یا باید این مناطق را ترک کنید.
ما کاری به کار کسی نداریم و با هیچ گروهی درگیر نمی‌شویم و صرفاً به دنبال تبلیغ آرمان‌های دینی و اسلامی‌مان هستیم. اما آنها همواره به دنبال تحمیل نظراتشان بر جامعه‌ی ما هستند و متأسفانه از تهدیدات و حملات آنها خلاص نشده‌ایم.
فصلنامه تهران: همچنان که شما هم اشاره کردید مبانی اولیه‌ی فکری پ.ک.ک مبتنی بر مارکسیسم و سوسیالیسم است و حزب شما نیز یک حزب دینی اسلامی است و بین این دو تفکر، تنش و چالش وجود دارد. روابط شما در سالیان آتی در چه مسیری قرار خواهد گرفت؟ آیا می‌توان انتظار داشت که مذاکره و گفت‌وگو بین شما روی دهد و به هم نزدیک شوید و مشکلات و درگیری‌ها خاتمه پیدا کند؟ یا این که اختلافات پابرجا خواهند ماند؟
اسحاق ساغلام: بسیار بعید و دور از ذهن است که به عنوان یک جریان الهی و دینی با آنها به عنوان یک جریان تفکر ماتریالیستی به هم نزدیک شویم و چنین توقعی اصلاً منطقی نیست. اما در هر حال ما در یک جامعه و در یک حوزه‌ی جغرافیایی فعالیت می‌کنیم و لازم است برخی مسائل را در نظر بگیریم. ما معتقدیم که یک جریان سیاسی نباید با استفاده از ابزار تهدید، ارعاب، خشونت و اتهام‌پراکنی، جریان دیگری را تحت فشار قرار دهد. اگر آنها کار خودشان را انجام دهند و به دنبال تهدید و ارعاب نباشند،مشکلات حل می‌شود. معقدیم اگر هر کسی کارخود را انجام دهد و راه را بر فعالیت، تفکرات و گروه‌های دیگر نبندد، کردستان باغ و گلستان خواهد شد.
فصلنامه تهران: در دهه‌ی نود قرن بیستم میلادی در ترکیه یک گروه فکری و سیاسی به نام حزب الله فعالیت می‌کرد که بعدها بین آنها و پ.ک.ک در کردستان ترکیه در استانبول درگیریهایی روی داد و دهها تن از دو طرف در آن درگیری‌ها کشته شدند. ادیب گوموش، رهبر اصلی آن جریان، گریخت و نام او در لیست سیاه تروریست‌های تحت تعقیب وزارت کشور ترکیه قرار گرفته است. در چند سال اخیر اتهاماتی علیه حزب شما مطرح شده و گفته می‌شود که هوداپار، نسخه‌ی دیگری از همان تشکیلات حزب الله یا خود حزب الله است. پاسخ شما به این اتهامات چیست؟
اسحاق ساغلام: بین تفکر حزب اللهی و تشکیلات حزب الله تفاوت وجود دارد. اندیشه و منش حزب اللهی فقط مختص ترکیه نیست و در ایران، اندونزی، سودان، لبنان و چندین کشور دیگری نیز چنین تفکری وجود دارد. اما گروه و سازمانی که شما به آنها اشاره کردید، از لحاظ سازمانی هیچ ارتباطی با ما ندارد و این تشبیهات و اتهامات نادرست است. ممکن است آنها هم در اساسنامه‌ی خود مانند ما از خدا، قرآن، سنت و جماعت حرف بزنند اما این باعث نمی‌شود که آنان نیز عضو ما به حساب بیایند.
فصلنامه تهران: حزب شما در سال ۲۰۱۸ میلادی دیدارهایی با سران حزب عدالت و توسعه انجام داد و چند بار شما و سران قبلی حزب با رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور دیدار کردید و بارها حزب شما از برخی اهداف و تصمیمات حزب حاکم حمایت کرد. تداوم این مسیر چگونه خواهد بود؟
اسحاق ساغلام: ما در سال ۲۰۱۸ میلادی نه تنها با حزب عدالت و توسعه بلکه با دیگر احزاب ترکیه نیز دیدار کردیم و می‌خواهیم با تمام جریانات حزبی و سیاسی کشور در ارتباط و گفت‌وگو باشیم. از دید حزب ما سیاست، یک مسابقه است. یک مسابقه‌ی بزرگ برای خدمت به خلق خدا.
در حوزه‌هایی که حزب عدالت و توسعه یا هر حزب دیگری که اقتدار و حاکمیت کشور را در دست بگیرد و به مردم خدمت کند، ما از آن تصمیم و اقدام حمایت می‌کنیم. برخی از اهداف و خواسته‌های ما که در اساسنامه‌ی حزب به آن اشاره شده در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه عملی شده است و وجدان و انصاف حکم می‌کند که هر جا اقدام مثبتی از سوی این حزب می‌بینیم، از آن حمایت کنیم. چنین چیزی مطلقاً به معنی پذیرش تمام تصمیمات و اقدامات حزب عدالت و توسعه نیست و از برخی مواضع آنها نیز انتقاد می‌کنیم. هر جا که احساس کنیم اقدام آنها به ضرر کشور و به ضرر مردم است، گوشزد و اعلام می‌کنیم.
فصلنامه تهران: حزب عدالت و توسعه در دو سال اخیر با حزب حرکت ملی به رهبری دولت باخچه‌لی همراه شده است. همچنان که می‌دانید تفکر و منش سیاسی حزب عدالت و توسعه نسبت چندان جدی و مستقیمی با ملی‌گرایی افراطی ترکی در حزب حرکت ملی ندارد. شما این ائتلاف‌ها و تغییر مسیرها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اسحاق ساغلام: بر این باوریم که احزاب، در برخی از مقاطع سیاسی برای پیروز شدن یا برای حفظ قدرت، ناچار هستند که دست به برخی ائتلاف‌های جدید بزنند و چنین چیزی را غلط و مذموم نمی‌دانیم. در این حوزه مشکل خاصی وجود ندارد. اما شرط مهمی که در منظر سیاسی و فکری ما برای چنین همراهی‌هایی وجود دارد، این است که ائتلاف موقتی برای رسیدن به یک هدف در یک مقطع کوتاه با حزبی که در باورها و ایدئولوژی‌های خود از شما دور است، نباید منجر به آن شود که شما اصول و مبانی فکری و ایدئولوژیک خود را به کلی فراموش کنید و آنها را کنار بگذارید. اگر چنین چیزی روی دهد، کاملاً غلط است.
فصلنامه تهران: می‌دانید که شاگردان فتح‌الله گولن در سه دهه‌ی اخیر در کردستان ترکیه نیز دست به سازماندهی و تبلیغ زده و فعالیت هایی انجام دادند. تحلیل شما از اهداف و اقدامات آنان چیست؟
اسحاق ساغلام: در دهه‌ی هشتاد میلادی در ترکیه گولن و شاگردان او به عنوان افرادی شناخته می‌شدند که از نظر فکری یکی از شاخه‌های موسوم به نورچی‌های تابع بدیع‌الزمان نورسی شناخته می‌شدند، اما در دهه‌ی ۹۰ به دنبال اهداف دیگری رفتند و به جای آن که مانند یک جنبش دینی و اجتماعی فعالیت کنند رفته رفته سازماندهی پنهانی نیروهای خود را به سمت استراتژی نفوذ پیش بردند تا بتوانند اختیار دولت را در دست بگیرند. رفته رفته نفوذ آنها عمیق‌تر و گسترده‌تر شد و در تمام حوزه های ساختار سیاسی، امنیتی و اجرایی ترکیه در کلیه‌ی نهادها قدرتمند شدند و احتمالاً از حمایت کشورها و گروه های خارجی هم برخوردار بودند. اما بعدها به بن‌بست رسیدند و در شرایطی که می‌خواستند کل قدرت و حکومت را در اختیار بگیرند. رویکردها، نفوذ و سازماندهی آنها تحمل نشد و فعالیت آنها را متوقف کردند. همچنان که گفتم در آغاز خود را همچون یک جریان دینی نورچی نشان دادند اما بعدها مشخص شد که یک گروه نفوذی و برخوردار از حمایت خارجی‌ها بوده‌اند.
فصلنامه تهران: شما برگزاری رفراندوم جدایی کردهای اقلیم کردستان از عراق را چگونه تحلیل می‌کنید؟
اسحاق ساغلام: ما متعاقب برگزاری رفراندوم جدایی در کردستان عراق اعلام کردیم که موضع شفاف حزب ما، توجه به مبانی امت است. یعنی اعلام کردیم که از منظر سیاسی و فکری حزب ما، آن چه که اقوام و گروه‌ها را در کنار هم قرار داده و از آنها امت می‌سازد، بسیار زیباتر است و باید آن را پاس داشت و حفظ کرد. ما همواره خواهان این بوده‌ایم که گروه‌ها و اقوام به هم نزدیک‌تر شوند و طرفدار این نیستیم که از هم جدا شوند. باور ما در مورد عراق نیز این بود. اما در عین حال از این بُعد هم به مسأله نگاه می‌کنیم که اگر قرار باشد بین عناصر تشکیل دهنده‌ی یک امت، جنگ و درگیری باشد و نتوانند در کنار هم زندگی مسالمت‌‌آمیزی داشته باشند، بهتر است به جای آن که دو برادر همواره در حال جنگ با همدیگر باشند، ارتباط خود را به سمت و سوی قرار گرفتن در موقعیت دو همسایه‌ی خوب سوق دهند و از این لحاظ آن را نیز یک حق می‌دانیم.
در دنیا این همه رفراندوم برگزار می‌شود و کسی واکنش نشان نمی‌دهد اما به محض این که کردهای عراق خواستند اراده‌ی خود را نشان دهند، همه به تندی با آن مخالفت کردند و این نیز واکنش زیبنده و منصفانه‌ای نبود. ما به شکل شفاف بر این باوریم که بهترین شکل ساختار سیاسی در عراق، این است که شیعه، سنی، کُرد، ترکمن و دیگران، همگی در یک نظام و ساختار سیاسی واحد، عادلانه و همسان در کنار هم زندگی کنند. اما اگر نمی‌توانند در کنار هم به شیوه‌ی عادلانه‌ای قدرت و منابع را تقسیم کنند و احتمال تنش و درگیری داخلی وجود داشته باشد و بخواهند ساختار خود را تغییر دهند، در این صورت باید به اراده و خواست آنها احترام گذاشت و از این لحاظ تفاوت‌هایی بین نگرش حزب ما و نگرش دولت‌های ترکیه و ایران به رفراندوم کردستان، وجود دارد.
انتظار ما این بود که ترکیه و ایران به عنوان دو کشور اثرگذار و مهم تلاش کنند عناصر این دو کشور را به هم نزدیک کنند و آنها را به تعامل برسانند. اما به تندی واکنش نشان دادند و ما این واکنش را به‌جا و مناسب نمی‌دانیم.
تعداد مشاهده: 1199
