مناسبات حکومت اقلیم و دولت مرکزی عراق
کمال کرکوکی
دکتر کمال کرکوکی در سال ۱۹۵۴ میلادی در شهر کرکوک به دنیا آمد. تحصیلات او در رشته‌ی پزشکی است و در دوران دانشجویی به دلیل فعالیت سیاسی علیه رژیم بعث، دستگیر و روانه‌ی زندان قصرالنهایة شد. پس از آزادی به عنوان عضو فعال حزب دمکرات کردستان در مناصب نظامی و سیاسی فعالیت کرد و پس از سال ۱۹۹۲ میلادی و تشکیل کابینه اقلیم کردستان، در پست‌هایی همچون معاون وزیر و نماینده‌ی پارلمان انجام وظیفه کرده است. کمال کرکوکی طی سال‌های 2009 تا 2011 به عنوان رئیس پارلمان اقلیم کردستان نقش‌آفرینی کرد. وی عضو دفتر سیاسی حزب دمکرات کردستان و رئیس مجلس مدیریت کرکوک و گرمیان است
کلمات کلیدی: حزب دمکرات کردستان،همه‌پرسی، اقلیم کردستان
فصلنامه تهران: لطفاً ارزیابی خود از وضعیت کردها و رویکردهای سیاسی و حزبی آنان در اقلیم کردستان را بیان نمایید؟
کمال کرکوکی: کُردها در قرن بیستم و بیست و یکم، شرایط تلخ و دشواری را از سر گذراندند. آنها در سی سال اخیر تنها در عراق پنج بار به طور وسیع قتل‌عام شده‌اند. حالا هم مشکلات آنها حل نشده و می‌توان انتظار قتل عام مجدد داشت.
فصلنامه تهران: تجربه‌ی کشورداری و مدیریت کُردها در سه دهه‌ی اخیر در اقلیم کردستان عراق (در چهارچوب فدرال) را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کمال کرکوکی: در آغاز دوران عراق جدید و تأسیس ساختار فدرالی در این کشور، کردها نیز نقش مهمی در تأسیس ساختار داشتند. اما متأسفانه دیگر احزاب عراق به فدرالیسم اعتقاد نداشتند و کاری کردند که این پروژه شکست بخورد. به همین خاطر اقلیم کردستان نیز با مشکلات بزرگی روبرو شد و نتوانست آن گونه که خود می‌خواست برای خدمت به مردم قدم بردارد. اما با این حال و با وجود همه‌ی موانع و دست‌اندازها، باز هم باید بگوییم که تجربه‌ی مدیریتی و ارائه‌ی خدمت و توسعه در اقلیم کردستان در مقایسه با دیگر مناطق عراق تجربه‌ای موفق‌تر و پیشرفته‌تر بوده و خدمات بهتری به مردم ارائه شده است.
فصلنامه تهران: به نظر جنابعالی اقلیم کردستان در تأمین نیازهای فرد و جامعه و همچنین در پرورش کادر و مدیران سیاسی، تا چه اندازه موفق عمل کرده است؟
کمال کرکوکی: تا حدودی موفق بوده و اقدامات مثبتی انجام شده است. اما از آنجایی که اقلیم کردستان از لحاظ اجرایی بخشی از ساختار فدرالی عراق بوده و قوانین و مقررات فدرالیسم هم به درستی اجرا نشده، حکومت اقلیم کردستان هم نتوانسته در راستای خدمت به مردم به تمام اهداف و آمال مطلوب خود دست پیدا کند.
فصلنامه تهران: نگرانی‌هایی در مورد فراگیرشدن فساد مالی در اقلیم کردستان وجود دارد. در مورد فساد مالی و سوء استفاده از منابع اقتصادی توسط مقامات، مسؤولین و خانواده‌های مختلف در اقلیم کردستان و عوامل و دلایل فساد مالی چه دیدگاهی دارید؟
کمال کرکوکی: یکی از دلایل و عوامل مهم این است که اقلیم کردستان در دل ساختار فدرالی عراق جای گرفته و بخشی از تخلفات و اقدامات غیرقانونی و نواقص سیستم عراق به طور مستقیم بر اقلیم هم تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال پیش از آن که اقلیم کردستان موفق به فروش نفت شود و پولی به دست بیاورد، بغداد بودجه‌ی اقلیم را قطع کرد. یا مثال دیگری که می‌توان ذکر کرد، مسأله‌ی اراضی کرکوک است. متأسفانه هنوز هم قوانین ظالمانه‌ی دوران صدام در مورد اراضی کشاورزان کُرد و ترکمن منحل نشده و هنوز هم آن قوانین قدیمی جاری و ساری هستند.
برای ریشه‌کن کردن فساد مالی، لازم است اقلیم کردستان اقتصاد مستقل داشته باشد و بغداد نیز بودجه را به طور کامل و به موقع بفرستد و قوانین دوران صدام موسوم به قوانین «مجلس ریاست انقلاب» را منحل کند. اقلیم کردستان باید استقلال سیاسی، اقتصادی و اجرایی خود را تأمین کند.
فصلنامه تهران: برخی از تحلیل‌گران سیاسی بر این باورند که پارتی یا حزب دمکرات کردستان نه بر اساس مکانیسم دمکراتیک حزبی، بلکه به شیوه تقسیم قدرت خاندانی و انتقال قدرت خاندانی اداره می‌شود، پاسخ شما به این انتقادات چیست؟
کمال کرکوکی: حزب دمکرات کردستان بر اساس اصل اراده‌ی آزاد و داوطلب بودن افراد برای عضویت در احزاب اداره می‌شود و کسی را به زور به عضویت حزب درنمی‌آورد. این حزب اساسنامه و برنامه‌ی داخلی دارد و افراد آزاد هستند که به میل و خواست خود این اساسنامه را بپذیرند و به عضویت حزب دربیایند.
تمام پست‌ها و مناصب حزبی اعم از ریاست، جانشین رئیس، اعضای دفتر سیاسی و شورای رهبری هم بر اساس آراء مخفیانه اعضاء، به افراد مختلف واگذار می‌شود. اعضای دلسوز حزب در کنگره بر اساس خواست و تصمیم خودشان رأی می‌دهند و فشاری بر آنها اعمال نمی‌شود و تمام نهادها و سازمان‌های حزب نیز بر اساس اختیاراتی که در اساسنامه به آن اشاره شده، فعالیت خود را انجام می‌دهند.
بد نیست این نکته را هم یادآوری کنم که حزب دمکرات نخستین حزبی است که به اراده‌ی مردم بها داد و رهبر حزب، جناب کاک مسعود بارزانی، در خیزش مردمی کویه اعلام کرد: احزاب حق ندراند بدون مراجعه به رأی و نظر مردم قدرت را دراختیار بگیرند و قدرت حکمرانی از آن مردم است. کاک مسعود بود که درخواست داد انتخابات برگزار شود و مردم، نمایندگان خود را برگزینند و نمایندگان نیز در پارلمان اقلیم کردستان، کابینه را تعیین کنند.
فصلنامه تهران: می‌دانید که در حال حاضر عملاً اقلیم کردستان به دو قلمرو تحت حکومت حزب شما و حزب اتحادیه‌ی میهنی تنقسیم شده است. برای گذر از وضعیت (دوتکه بودن قلمرو سیاسی در اقلیم کردستان) چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
کمال کرکوکی: حل حاکمیت دوگانه و دوپاره در مناطق اقلیم کردستان زمانی ممکن است که اقلیم کردستان دارای قانون اساسی باشد و تمام اقدامات بر اساس روح قانون اساسی طراحی و به‌اجرا درآید و همه خود را به قانون پایبند بدانند. این نیز مهم است که اقتصاد اقلیم کردستان جان بگیرد و نظام آموزشی و رسانه‌ای نیز در چهارچوب قانون کار کنند.
فصلنامه تهران: خود شما تا چه اندازه امیدوار هستید که در میان‌مدت موضوع دوتکه بودن اقلیم کردستان حل شود؟
کمال کرکوکی: تا زمانی که تلاش برای به دست آوردن حق در جریان باشد، حق از بین نمی‌رود. مردم اقلیم کردستان هم حق دارند خاک‌شان یکپارچه باشد و بدون تردید چنین چیزی حتمی خواهد بود.
فصلنامه تهران: چرا اقلیم کردستان عراق راه برگزاری همه‌پرسی و تلاش برای جدا شدن از عراق را در پیش گرفت: آیا واقعاً در چهارچوب عراق فدرال، مطالبات کُردها قابل تأمین نبود؟
کمال کرکوکی: همچنان که در آغاز مصاحبه عرض کردم،در سی سال اخیر پنج قتل عام بزرگ علیه کردها در عراق روی داده است. متأسفانه ساختار فدرالی در عراق شکست خورد و قوانین آن را رعایت نکردند. پیش از آن که اقلیم، نفت بفروشد، از بغداد بودجه را قطع کردند و تأمین مایحتاج اولیه‌ی مردم ناممکن شد. همین که دولت عراق رفته رفته به سوی ثبات رفت، دست به اقدامات غیرقانونی زدند و در مورد اجرای ماده ۱۴۰ قانون اساسی و روشن شدن تکلیف کرکوک و مناطق متنازع علیها نیز با تعلل و وقت‌کشی، بهانه گرفتند و این مسأله را پشت گوش انداختند. چندین بار ارتش خود را برای حمله به ما مهیا کردند و اقدامات تهدید‌آمیز انجام دادند. لذا ما به این نتیجه رسیدیم که اگر همچنان در مقام تماشاگر بایستیم و منتظر توجه بغداد بمانیم، احتمال حمله و کشتاری دیگر دور از ذهن نیست. بنابراین تلاش کردیم تا از راه قانونی در مقام دفاع برآئیم. براساس قوانین سازمان ملل و حقوق بین الملل و همچنین براساس اصل عدالت اسلامی و روند دموکراسی و حقوق بشر و حق تعیین سرنوشت، همین کار را کردیم و همه‌پرسی را برگزار نمودیم.
فصلنامه تهران: بیش از یک سال از برگزاری همه‌پرسی سپری شده است. برخی بر این باورند که برگزاری همه‌پرسی، پیامدهای تلخی برای اقلیم کردستان به دنبال آورده و موجب آن شده که ۵۱ درصد از اراضی از دست کُردها خارج شود و علاوه بر این پیامدهای اقتصادی منفی هم داشته است. لطفاً بفرمایید در شرایطی که تمام کشورهای منطقه و فرامنطقه با چنین چیزی مخالف بودند، به چه دلیل بر برگزاری همه‌پرسی پافشاری کردید؟
کمال کرکوکی: برگزاری همه‌پرسی بسیار بسیار مهم و ضروری بود و در زمان مناسبی هم برگزار شد. در این همه‌پرسی، ٩٢.٧٣% درصد از واجدین شرایط رأی دادن، به استقلال کردستان رأی مثبت دادند و این به یک سند تاریخی تبدیل شد. آنان که معتقدند زمان‌بندی برگزاری همه‌پرسی اشتباه بوده، در خطا هستند. چرا که اگر در آن مقطع همه‌پرسی را برگزار نمی‌کردیم، آن فرصت از دست می‌رفت و بعداً هم امکان برگزاری وجود نداشت. ضمن این که خاک کردستان به خاطر برگزاری همه‌پرسی از دست نرفت بلکه به خاطرخیانت ۱۶ اکتبر چنین چیزی روی داد و شماری از متنفذین و صاحبان قدرت در یک جریان سیاسی کُردی با حمایت خارجی، با حیدر العبادی توافق کردند و بدون مقاومت، به دلیل گرفتن پول و مقام، کرکوک را به نیروهای عراقی تحویل دادند. مشکلات اقتصادی را هم نمی‌توان از پیامدهای برگزاری همه‌پرسی دانست و از قبل هم بودجه‌ی اقلیم از سوی بغداد قطع شد بود و ذهنیت بغداد این بود که تغییری در قوانین دوران صدام ایجاد نشود.
متأسفانه کشورها با برگزاری همه‌پرسی مخالفت کردند. در حالی که واقعاً نباید چنین می‌شد. برگزاری همه‌پرسی جرم نیست بلکه مخالفت با برگزاری آن جرم است. همه‌ی خلق‌ها حق دارند بر روی خاک خود همه‌پرسی برگزار کنند و بر اساس قوانین سازمان ملل و حقوق بین الملل و همچنین بر اساس اصل عدالت اسلامی و روند دموکراسی و حقوق بشر و حق تعیین سرنوشت، تعیین کنند که می‌خواهند چگونه زندگی کنند و این که می‌خواهند باکشوری زندگی کنند یا از آن کشور جدا شوند.
فصلنامه تهران: تحلیل شما از ۱۶ اکتبر، یعنی روز خروج نیروی پیشمرگ از کرکوک و کنترل این شهر از سوی نیروهای عراقی، چیست؟
کمال کرکوکی: معتقدم که موضوع ۱۶ اکتبر جرم و خیانت بزرگی به کردها و اهالی کرکوک و منطقه، همچنین لگدمال کردن قانون اساسی عراق، حقوق بشر، عدالت اسلامی و تصمیمات سازمان ملل و حقوق بین الملل بود. عده‌ای خائن و مزدور عضو یک جریان سیاسی کُردی، علیه مردم در این اقدام شرکت کردند و اگر این خیانت صورت نمی‌گرفت، جنگی روی نمی‌داد و این مسائل به وجود نمی‌آمد.
فصلنامه تهران: به باور شما از بین گزینه‌های ساختار سیاسی و اجرایی ریاستی یا پارلمانی، کدامیک برای اقلیم کردستان مناسب‌ترند؟
کمال کرکوکی: حزب دمکرات کردستان از آغاز تاکنون ساختار پارلمانی را ترجیح داده و بر این باور است که باید به رأی مردم بها داده شود و رئیس اقلیم هم با رأی مستقیم مردم انتخاب شود و ساختار سیاسی از پارلمانی به ریاستی تغییر داده نشود. در بسیاری از کشورهای جهان نیز، ساختار پارلمانی وجود دارد اما بالاترین مقام، یعنی رهبر و رئیس، با رأی مردم انتخاب می‌شود.
شخصاً با توجه به شرایط کنونی، نظام ریاستی را مفیدتر می‌دانم. مشروط به این که رئیس از طریق یک همه‌پرسی و با رای اکثریت مردم انتخاب شود.
فصلنامه تهران: برای سازماندهی مجدد نیروهای پیشمرگ و پایان دادن به استفاده از آنان در قالب یک نیروی مسلح حزبی، چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
کمال کرکوکی: لازم است اقلیم کردستان صاحب متن قانون اساسی خود باشد و بر اساس پایبندی به قانون و استفاده از مواهب اقتصاد آزاد ترتیباتی صورت گیرد که نیروهای پیشمرگ، حقوق ماهیانه‌ی خود را به طور مستقیم از بانک دریافت کند.
فصلنامه تهران: رویکرد آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا نسبت به نقش کردها در خاورمیانه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کمال کرکوکی: آن چه که اهمیت دارد،عدم درک و رفتار غلط از سوی کشورهایی است که کردها درآنجا زندگی می‌کنند.
فصلنامه تهران: سابقاً در پارلمان عراق نمایندگان همه‌ی احزاب کُردی تحت نام ائتلاف کردستانی در یک مجموعه جای گرفته بودند. چرا حالا چنین ائتلافی وجود ندارد؟
کمال کرکوکی: این مسأله به شیوه‌ی نامزدی و تعیین رئیس جمهور جدید عراق بازمی‌گردد. بر این باورم که برهم صالح شیوه و عرف پیشین کردها برای نامزد شدن در پست ریاست جمهوری را زیر پا گذاشت و این مسأله بر شیوه‌ی فعالیت نمایندگان احزاب کُردی در پارلمان بغداد تأثیر منفی گذاشت. قبلاً عرف و روال ما این بود که اگر کردها برای این پست بیش از یک نامزد داشتند، پیش از رفتن به بغداد و همین‌جا در اقلیم کردستان با یکدیگر گفت‌وگو می‌کردند و برای معرفی یک نامزد واحد و مشترک نهایی به نتیجه می‌رسیدند. اما این بار چنین نشد و برهم صالح عرف و روند پیشین را رعایت نکرد.
فصلنامه تهران: برای تقویت روابط اربیل و بغداد، چه راهکارهایی پیشنهاد می‌کنید؟
کمال کرکوکی: برای تقویت روابط اربیل و بغداد به اختصار هفت راهکار پیشنهاد می‌کنم:
1-لازم است در مورد کرکوک، تعلل صورت نگیرد و با شتاب بیشتری تلاش شود تا مشکل کرکوک حل شود و مسائل حوزه‌های نظامی، امنیتی، سیاسی و اجرایی در کرکوک به حالت عادی درآید. باید با هماهنگی بین حکومت فدرال عراق و حکومت اقلیم کردستان اقدامات لازم انجام گرفته تا نیروهای پیشمرگ و ارتش عراق در هماهنگی با هم در خارج از شهر کرکوک بمانند. در صورتی که یک رویداد ضد امنیتی یا حمله پیش‌بینی نشده در شهر انجام گرفت، آنها بتوانند به مدافعین شهر کمک کنند و پس از پایان وضعیت فوق‌العاده دوباره به محل خود در خارج از شهر برگردند.
2-لازم است که امنیت و مسائل انتظامی شهر به پلیس و نیروهای اهل کرکوک سپرده شود و اگر شمار این نیروها کافی نبود، از شهروندان کرکوکی استخدام و مسلح شوند و تجهیزات لازم در اختیار آنها گذاشته شود و مسؤولیت نقاط ایست بازرسی به پلیس کرکوک سپرده شود و نقاط ایست بازرسی جدیدی که پس از تحولات ۶ اکتبر تأسیس شده‌اند برچیده شوند و نیروهای جدیدی نیز که به کرکوک آورده شدند، خارج شوند.
3-لازم است قرارگاه‌ها و دفاتر حزب دمکرات کردستان و حزب خلق دمکرات به آنها پس داده شود و منعی برای برافراشتن پرچم کردستان وجود نداشته باشد.
4-مجلس استان کرکوک، نشست‌های خود را در محل قبلی برگزار کند و مسأله تعیین و معرفی استاندار کرکوک نیز حل شود.
5-بودجه اقلیم کردستان به شکل عادلانه، امانت‌دارانه و بدون تعلل و تاخیر ارسال شود.
6-سهم اقلیم کردستان از مناصب سیاسی و اجرایی به شکل منصفانه و عادلانه در نظر گرفته شود.
7-در پایان لازم می‌دانم نکته‌ای را ذکر کنم که از تمام نکات دیگر مهمتر است و آن این است که تمام بندهای قانون اساسی عراق به شکل جدی و دقیق اجرا شوند.
فصلنامه تهران: در مورد عملکرد احزاب اپوزیسیون در اقلیم کردستان چه دیدگاهی دارید؟ به عنوان حزب حاکم انتظارات شما چیست و با فعالیت سیاسی جریان اپوزیسیون چه مواجهه‌ای دارید؟
کمال کرکوکی: بر این باورم که وجود اپوزیسیون و فعالیت آن برای اقلیم کردستان بسیار مهم و ضروری است. امیدوارم اپوزیسیون به درستی فعالیت کند و حکومت اقلیم هم خطا نکند و در راستای مصالح مردم گام بردارند. لازم است اپوزیسیون با دیدگاهی انتقادی، اشکالات و نواقض را بیان کند. نه این که تحت لوای مخالفت سیاسی تلاش کند به حکومت ضربه بزند چرا که چنین چیزی قطعاً به ضرر تمام مردم خواهد بود.
فصلنامه تهران: روابط حزب دمکرات یا پارتی با کشورهای منطقه در حال حاضر در چه وضعیتی است؟
کمال کرکوکی: حزب دمکرات کردستان در این منطقه از جهان تاریخچه‌ی مبارزاتی و سیاسی دیرینه‌ای دارد و در حال حاضر هم بر اساس آراء مردم حزب نخست اقلیم کردستان است. مسؤول برقراری روابط خارجی اقلیم کردستان و حکومت اقلیم است. به باور ما این رویه و روند صحیحی است و به همین شکل پیش خواهد رفت.
فصلنامه تهران: از مشارکت شما در این گفت‌وگوی صریح و بی‌پرده تشکر می‌کنم
تعداد مشاهده: 1657
